کد مطلب:1224 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:439
احکام خرید و فروش
مسأله 2058 ـ پنج چیز در خرید و فروش مستحب است:
اول ـ یادگرفتن احكام آن، حضرت صادق علیه السلام فرمودند: كسی كه می خواهد خرید و فروش كند، باید احكام آنرا یاد بگیرد، و اگر پیش از یاد گرفتن احكام آن خرید و فروش كند، بواسطه معامله های باطل و شبهه ناك به هلاكت می افتد.
دوم ـ آنكه در قیمت جنس بین مشتریهای مسلمان فرق نگذارد.
ســوم ـ آنكه در قیمت جنس سخت گیری نكند.
چهارم ـ چیزی را كه می فروشد زیادتر بدهد، و آنچه را می خرد كمتر بگیرد.
پنـجم ـ كسی كه با او معامله كرده، اگر پشیمان شود و از او تقاضا كند كه معامله را بهم بزند، برای بهم زدن معامله حاضر شود.
مسأله 2059 ـ اگر انسان نداند معامله ای كه كرده صحیح است یا باطل، در موردی كه جای جریان قاعده فراغ نباشد، نمی تواند در مالی كه گرفته تصرف نماید.
مسأله 2060 ـ كسی كه مال ندارد و مخارجی بر او واجب است مثل خرج زن و بچه، باید كسب كند، و برای كارهای مستحب مانند وسعت دادن به عیالات و دستگیری از فقراء، كسب كردن مسحب است.
معـاملات مـكروه
مسأله 2061 ـ عمده معاملات مكروه از اینقرار است:
اول ـ ملك فروشی، مگر آنكه بجای آن ملك دیگری بخرد.
دوم ـ قــصابـــی.
ســوم ـ كفـن فروشی.
چهارم ـ معامله با مردمان پست.
پنجـم ـ معامله بین اذان صبح و اول آفتاب. حسب روایت علی بن اسباط كه نهی نموده.
شــشم ـ آنكه كار خود را خرید و فروش گندم و جو و مانند اینها قرار دهد.
هفتـم ـ آنكه برای خریدن جنسی كه دیگری می خواهد بخرد، داخل معامله او شود. حسب روایت ضعیفی كه شیخ صدوق علیه الرحمة نقل نموده(1).
معــاملات حـــرام
مسأله 2062 ـ معاملات حرام شش است:
اول ـ خرید و فروش اعیان نجسه، مگر سگ شكاری و عبد كافر، مثل مردار و خنزیر(خوك) و خمر و سگ
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1 ـ وسائل باب 49 آداب التجاره حدیث 3.
غیرشكاری و همچنین است بقیه نجاسات در صورتی كه منفعت مُحلّله نداشته باشند، لكن در صورتی كه گوشت مردار و تذكیه شده بهم مخلوط شده باشد، جایز است فروختن آن به كسانی كه مردار را حلال می دانند.
دوم ـ خرید و فروش مال غصبی.
ســوم ـ خرید و فروش چیزی كه مال نیست مثل حیوانات درنده.
چهارم ـ معامله چیزی كه منافع معمولی آن فقط كار حرام باشد، مانند اسباب قمار.
پنـجم ـ معامله ای كه درآن ربا باشد.
شــشم ـ فروش جنسی كه با چیز دیگر مخلوط است، در صورتی كه آن چیز معلوم نباشد و فروشنده هم به خریدار نگوید، مثل فروختن روغنی كه آنرا با پیه مخلوط كرده است و این عمل را غش می گویند.
مسأله 2063 ـ فروختن چیز پاكی كه نجس شده و آب كشیدن آن ممكن است اشكال ندارد، ولی اگر مشتری آن چیز را برای كاری بخواهد كه شرط آن پاك بودن است مثلاً لباس است كه می خواهد با آن نماز بخواند، بنابر احتیاط واجب باید فروشنده، نجس بودن آنرا به او بگوید.
مسأله 2064 ـ اگر چیز پاكی مانند روغن و نفت كه آب كشیدن آن ممكن نیست نجس شود، چنانچه آنرا برای كاری بخواهند كه شرطش پاك بودن است، مثلاً روغن نجس رابرای خوردن بخواهند، فروش آن حرام است. و اگر برای كاری بخواهند كه شرط آن پاك بودن نیست مثلاً بخواهند نفت نجس را بسوزانند، فروش آن اشكال ندارد.
مسأله 2065 ـ خرید و فروش دواهای نجس حرام است اگر خوردنی باشد و معالجه با دوای طاهر ممكن باشد، ولی اگر پول را برای ظرف آن یا برای زحمت دوا فروش بدهند اشكال ندارد.
مسأله 2066 ـ خرید و فروش روغن و دواهای روان و عطرهائی كه از ممالك غیراسلامی می آورند، اگر نجس بودن آنها معلوم نباشد اشكال ندارد. ولی روغنی را كه از حیوان بعد از جان دادن آن می گیرند، چنانچه در شهر كفار از دست كافر بگیرند و از حیوانی باشد كه اگر رگ آنرا ببرند خون از آن جستن می كند، نجس است و معامله آن باطل می باشد.
مسأله 2067 ـ اگر روباه رابه غیر دستوری كه در شرع معین شده كشته باشند، یا خودش مرده باشد، خرید و فروش پوست آن حرام و معامله آن باطل است.
مسأله 2068 ـ خرید و فروش گوشت و پیه و چرمی كه از ممالك غیراسلامی می آورند، یا از دست كافر گرفته می شود، باطل است. ولی اگر انسان بداند كه آنها از حیوانی است كه به دستور شرع كشته شده، خرید و فروش آنها اشكال ندارد. و همچنین اگر بداند كه یك مقدار از گوشت یا پیه یا چرمی كه از حیوانی است كه می داند تذكیه شده به آن مملكت غیراسلامی رفته، و احتمال بدهد كه آنچه به دست او رسیده از همان تذكیه شده ها باشد و بقیه آن محل ابتلاء او نباشد، در این صورت نیز خرید و فروش و استعمال آن اشكال ندارد.
مسأله 2069 ـ خرید و فروش گوشت و پیه و چرمی كه از دست مسلمان گرفته شود اشكال ندارد. ولی اگر انسان بداند كه آن مسلمان آنرا از دست كافر گرفته و تحقیق نكرده كه از حیوانی است كه به دستور شرع كشته شده یا نه، خریدن آن حرام و معامله آن باطل است.
مسأله 2070 ـ خرید و فروش مسكرات حرام و معامله آنها باطل است.
مسأله 2071 ـ فروختن مال غصبی باطل است و فروشنده باید پولی را كه از خریدار گرفته به او برگرداند.
مسأله 2072 ـ اگر خریدار قصدش این باشد كه پول جنس را ندهد معامله اشكال دارد.
مسأله 2073 ـ اگر خریداری بخواهد پول جنس را بعداً از حرام بدهد معامله صحیح است ولی باید مقداری را كه بدهكار است از مال حلال بدهد.
مسأله 2074 ـ خرید و فروش آلات لهو مثل تار و ساز حتی سازهای كوچك حرام است.
مسأله 2075 ـ اگر چیزی را كه می شود استفاده حلال از آن ببرند به قصد این بفروشند كه آنرا در حرام مصرف كنند مثلاً انگور را به این قصد بفروشد كه از آن شراب تهیه نمایند، معامله آن حرام و باطل است.
مسأله 2076 ـ خرید و فروش مجسمه كراهت شدیده دارد، ولی خرید و فروش صابونی كه روی آن مجسمه دارد، اگر مقصود، معامله صابون باشد اشكال ندارد.
مسأله 2077 ـ خریدن چیزی كه از قمار، یا دزدی، یا از معامله باطل تهیه شده حرام است و اگر كسی آنرا بخرد، باید به صاحب اصلی اش برگرداند.
مسأله 2078 ـ اگر روغنی را كه با پیه مخلوط است بفروشد، چنانچه آنرا معین كند مثلاً بگوید این یك من روغن را می فروشم، معامله به مقدار پیهی كه در آن است باطل می باشد و پولی كه فروشنده برای پیه آن گرفته مال مشتری و پیه مال فروشنده است، و مشتری می تواند معامله روغن خالصی را هم كه در آنست بهم بزند ولی اگر آنرا معین نكند بلكه یك من روغن بفروشد، بعد روغنی كه پیه دارد بدهد، مشتری می تواند آن روغن را پس بدهد، و روغن خالص مطالبه نماید.
مسأله 2079 ـ اگر مقداری از جنسی را كه با وزن یا پیمانه می فروشند، به زیادتر از همان جنس بفروشد، مثلاً یك من گندم را به یك من و نیم گندم بفروشد، ربا و حرام است، و گناه یك درهم ربا بزرگتر از آنست كه انسان هفتاد مرتبه با محرم خود زنا كند، بلكه اگر یكی از دو جنس سالم و دیگری معیوب، یا جنسِ یكی خوب و جنس دیگری بد باشد، یا با یكدیگر تفاوت قیمت داشته باشند، چنانچه بیشتر از مقداری كه می دهد بگیرد، باز هم ربا و حرام است، پس اگر مسِ درست را بدهد و بیشتر از آن مس شكسته بگیرد، یا برنج صدری را بدهد و بیشتر از آن برنج گرده بگیرد، یا طلای ساخته را بدهد و بیشتر از آن طلای نساخته بگیرد، ربا و حرام می باشد.
مسأله 2080 ـ اگر چیزی را كه اضافه می گیرد غیر از جنسی باشد كه می فروشد، مثلاً یك من گندم به یك من گندم و یك قِران پول بفروشد باز هم ربا و حرام است بلكه اگر چیزی زیادتر نگیرد ولی شرط كند كه خریدار عملی برای او انجام دهد، ربا و حرام می باشد.
مسأله 2081 ـ اگر كسی كه مقدار كمتر را می دهد چیزی اضافه كند، مثلاً یك من گندم و یك دستمال را به یك من ونیم گندم بفروشد، اشكال ندارد. وهمچنین است اگر از هر دو طرف چیزی زیاد كنند مثلاً یك من گندم و یك دستمال را به یك من و نیم گندم و یك دستمال بفروشند.
مسأله 2082 ـ اگر چیزی را كه مثل پارچه با متر و ذرع می فروشند یا چیزی را كه مثل گردو و تخم مرغ با شماره معامله می كنند، بفروشد و زیادتر بگیرد مثلاً ده تا تخم مرغ بدهد و یازده تا بگیرد اشكال ندارد.
مسأله 2083 ـ جنسی را كه در بعضی از شهرها با وزن یا پیمانه می فروشند و در بعضی از شهرها با شماره معامله می كنند در هر شهری حكم همانجا را دارد.
مسأله 2084 ـ اگر چیزی را كه می فروشد و عوضی راكه می گیرد از یك جنس نباشد، زیادی گرفتن اشكال ندارد، پس اگر یك من برنج بفروشد و دو من گندم بگیرد معامله صحیح است.
مسأله 2085 ـ اگر جنسی را كه می فروشد و عوضی را كه می گیرد از یك چیز عمل آمده باشد، باید در معامله زیادی نگیرد، پس اگر یك من روغن گوسفند بفروشد و در عوض آن یك من و نیم پنیر گوسفند بگیرد، ربا و حرام است.
مسأله 2086 ـ جو و گندم در ربا یك جنس حساب می شود، پس اگر یك من گندم بدهد و یك من و پنج سیر جو بگیرد ربا و حرام است. و نیز اگر مثلاً ده من جو بخرد كه سر خرمن ده من گندم بدهد، چون جو را نقد گرفته و بعد از مدتی گندم را می دهد، مثل آنست كه زیادی گرفته و حرام می باشد.
مسأله 2087 ـ اگر مسلمان از كافری كه در پناه اسلام نیست ربا بگیرد اشكال ندارد. و نیز پدر و فرزند، و زن و شوهر، می توانند از یكدیگر ربا بگیرند.
اول ـ یادگرفتن احكام آن، حضرت صادق علیه السلام فرمودند: كسی كه می خواهد خرید و فروش كند، باید احكام آنرا یاد بگیرد، و اگر پیش از یاد گرفتن احكام آن خرید و فروش كند، بواسطه معامله های باطل و شبهه ناك به هلاكت می افتد.
دوم ـ آنكه در قیمت جنس بین مشتریهای مسلمان فرق نگذارد.
ســوم ـ آنكه در قیمت جنس سخت گیری نكند.
چهارم ـ چیزی را كه می فروشد زیادتر بدهد، و آنچه را می خرد كمتر بگیرد.
پنـجم ـ كسی كه با او معامله كرده، اگر پشیمان شود و از او تقاضا كند كه معامله را بهم بزند، برای بهم زدن معامله حاضر شود.
مسأله 2059 ـ اگر انسان نداند معامله ای كه كرده صحیح است یا باطل، در موردی كه جای جریان قاعده فراغ نباشد، نمی تواند در مالی كه گرفته تصرف نماید.
مسأله 2060 ـ كسی كه مال ندارد و مخارجی بر او واجب است مثل خرج زن و بچه، باید كسب كند، و برای كارهای مستحب مانند وسعت دادن به عیالات و دستگیری از فقراء، كسب كردن مسحب است.
معـاملات مـكروه
مسأله 2061 ـ عمده معاملات مكروه از اینقرار است:
اول ـ ملك فروشی، مگر آنكه بجای آن ملك دیگری بخرد.
دوم ـ قــصابـــی.
ســوم ـ كفـن فروشی.
چهارم ـ معامله با مردمان پست.
پنجـم ـ معامله بین اذان صبح و اول آفتاب. حسب روایت علی بن اسباط كه نهی نموده.
شــشم ـ آنكه كار خود را خرید و فروش گندم و جو و مانند اینها قرار دهد.
هفتـم ـ آنكه برای خریدن جنسی كه دیگری می خواهد بخرد، داخل معامله او شود. حسب روایت ضعیفی كه شیخ صدوق علیه الرحمة نقل نموده(1).
معــاملات حـــرام
مسأله 2062 ـ معاملات حرام شش است:
اول ـ خرید و فروش اعیان نجسه، مگر سگ شكاری و عبد كافر، مثل مردار و خنزیر(خوك) و خمر و سگ
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1 ـ وسائل باب 49 آداب التجاره حدیث 3.
غیرشكاری و همچنین است بقیه نجاسات در صورتی كه منفعت مُحلّله نداشته باشند، لكن در صورتی كه گوشت مردار و تذكیه شده بهم مخلوط شده باشد، جایز است فروختن آن به كسانی كه مردار را حلال می دانند.
دوم ـ خرید و فروش مال غصبی.
ســوم ـ خرید و فروش چیزی كه مال نیست مثل حیوانات درنده.
چهارم ـ معامله چیزی كه منافع معمولی آن فقط كار حرام باشد، مانند اسباب قمار.
پنـجم ـ معامله ای كه درآن ربا باشد.
شــشم ـ فروش جنسی كه با چیز دیگر مخلوط است، در صورتی كه آن چیز معلوم نباشد و فروشنده هم به خریدار نگوید، مثل فروختن روغنی كه آنرا با پیه مخلوط كرده است و این عمل را غش می گویند.
مسأله 2063 ـ فروختن چیز پاكی كه نجس شده و آب كشیدن آن ممكن است اشكال ندارد، ولی اگر مشتری آن چیز را برای كاری بخواهد كه شرط آن پاك بودن است مثلاً لباس است كه می خواهد با آن نماز بخواند، بنابر احتیاط واجب باید فروشنده، نجس بودن آنرا به او بگوید.
مسأله 2064 ـ اگر چیز پاكی مانند روغن و نفت كه آب كشیدن آن ممكن نیست نجس شود، چنانچه آنرا برای كاری بخواهند كه شرطش پاك بودن است، مثلاً روغن نجس رابرای خوردن بخواهند، فروش آن حرام است. و اگر برای كاری بخواهند كه شرط آن پاك بودن نیست مثلاً بخواهند نفت نجس را بسوزانند، فروش آن اشكال ندارد.
مسأله 2065 ـ خرید و فروش دواهای نجس حرام است اگر خوردنی باشد و معالجه با دوای طاهر ممكن باشد، ولی اگر پول را برای ظرف آن یا برای زحمت دوا فروش بدهند اشكال ندارد.
مسأله 2066 ـ خرید و فروش روغن و دواهای روان و عطرهائی كه از ممالك غیراسلامی می آورند، اگر نجس بودن آنها معلوم نباشد اشكال ندارد. ولی روغنی را كه از حیوان بعد از جان دادن آن می گیرند، چنانچه در شهر كفار از دست كافر بگیرند و از حیوانی باشد كه اگر رگ آنرا ببرند خون از آن جستن می كند، نجس است و معامله آن باطل می باشد.
مسأله 2067 ـ اگر روباه رابه غیر دستوری كه در شرع معین شده كشته باشند، یا خودش مرده باشد، خرید و فروش پوست آن حرام و معامله آن باطل است.
مسأله 2068 ـ خرید و فروش گوشت و پیه و چرمی كه از ممالك غیراسلامی می آورند، یا از دست كافر گرفته می شود، باطل است. ولی اگر انسان بداند كه آنها از حیوانی است كه به دستور شرع كشته شده، خرید و فروش آنها اشكال ندارد. و همچنین اگر بداند كه یك مقدار از گوشت یا پیه یا چرمی كه از حیوانی است كه می داند تذكیه شده به آن مملكت غیراسلامی رفته، و احتمال بدهد كه آنچه به دست او رسیده از همان تذكیه شده ها باشد و بقیه آن محل ابتلاء او نباشد، در این صورت نیز خرید و فروش و استعمال آن اشكال ندارد.
مسأله 2069 ـ خرید و فروش گوشت و پیه و چرمی كه از دست مسلمان گرفته شود اشكال ندارد. ولی اگر انسان بداند كه آن مسلمان آنرا از دست كافر گرفته و تحقیق نكرده كه از حیوانی است كه به دستور شرع كشته شده یا نه، خریدن آن حرام و معامله آن باطل است.
مسأله 2070 ـ خرید و فروش مسكرات حرام و معامله آنها باطل است.
مسأله 2071 ـ فروختن مال غصبی باطل است و فروشنده باید پولی را كه از خریدار گرفته به او برگرداند.
مسأله 2072 ـ اگر خریدار قصدش این باشد كه پول جنس را ندهد معامله اشكال دارد.
مسأله 2073 ـ اگر خریداری بخواهد پول جنس را بعداً از حرام بدهد معامله صحیح است ولی باید مقداری را كه بدهكار است از مال حلال بدهد.
مسأله 2074 ـ خرید و فروش آلات لهو مثل تار و ساز حتی سازهای كوچك حرام است.
مسأله 2075 ـ اگر چیزی را كه می شود استفاده حلال از آن ببرند به قصد این بفروشند كه آنرا در حرام مصرف كنند مثلاً انگور را به این قصد بفروشد كه از آن شراب تهیه نمایند، معامله آن حرام و باطل است.
مسأله 2076 ـ خرید و فروش مجسمه كراهت شدیده دارد، ولی خرید و فروش صابونی كه روی آن مجسمه دارد، اگر مقصود، معامله صابون باشد اشكال ندارد.
مسأله 2077 ـ خریدن چیزی كه از قمار، یا دزدی، یا از معامله باطل تهیه شده حرام است و اگر كسی آنرا بخرد، باید به صاحب اصلی اش برگرداند.
مسأله 2078 ـ اگر روغنی را كه با پیه مخلوط است بفروشد، چنانچه آنرا معین كند مثلاً بگوید این یك من روغن را می فروشم، معامله به مقدار پیهی كه در آن است باطل می باشد و پولی كه فروشنده برای پیه آن گرفته مال مشتری و پیه مال فروشنده است، و مشتری می تواند معامله روغن خالصی را هم كه در آنست بهم بزند ولی اگر آنرا معین نكند بلكه یك من روغن بفروشد، بعد روغنی كه پیه دارد بدهد، مشتری می تواند آن روغن را پس بدهد، و روغن خالص مطالبه نماید.
مسأله 2079 ـ اگر مقداری از جنسی را كه با وزن یا پیمانه می فروشند، به زیادتر از همان جنس بفروشد، مثلاً یك من گندم را به یك من و نیم گندم بفروشد، ربا و حرام است، و گناه یك درهم ربا بزرگتر از آنست كه انسان هفتاد مرتبه با محرم خود زنا كند، بلكه اگر یكی از دو جنس سالم و دیگری معیوب، یا جنسِ یكی خوب و جنس دیگری بد باشد، یا با یكدیگر تفاوت قیمت داشته باشند، چنانچه بیشتر از مقداری كه می دهد بگیرد، باز هم ربا و حرام است، پس اگر مسِ درست را بدهد و بیشتر از آن مس شكسته بگیرد، یا برنج صدری را بدهد و بیشتر از آن برنج گرده بگیرد، یا طلای ساخته را بدهد و بیشتر از آن طلای نساخته بگیرد، ربا و حرام می باشد.
مسأله 2080 ـ اگر چیزی را كه اضافه می گیرد غیر از جنسی باشد كه می فروشد، مثلاً یك من گندم به یك من گندم و یك قِران پول بفروشد باز هم ربا و حرام است بلكه اگر چیزی زیادتر نگیرد ولی شرط كند كه خریدار عملی برای او انجام دهد، ربا و حرام می باشد.
مسأله 2081 ـ اگر كسی كه مقدار كمتر را می دهد چیزی اضافه كند، مثلاً یك من گندم و یك دستمال را به یك من ونیم گندم بفروشد، اشكال ندارد. وهمچنین است اگر از هر دو طرف چیزی زیاد كنند مثلاً یك من گندم و یك دستمال را به یك من و نیم گندم و یك دستمال بفروشند.
مسأله 2082 ـ اگر چیزی را كه مثل پارچه با متر و ذرع می فروشند یا چیزی را كه مثل گردو و تخم مرغ با شماره معامله می كنند، بفروشد و زیادتر بگیرد مثلاً ده تا تخم مرغ بدهد و یازده تا بگیرد اشكال ندارد.
مسأله 2083 ـ جنسی را كه در بعضی از شهرها با وزن یا پیمانه می فروشند و در بعضی از شهرها با شماره معامله می كنند در هر شهری حكم همانجا را دارد.
مسأله 2084 ـ اگر چیزی را كه می فروشد و عوضی راكه می گیرد از یك جنس نباشد، زیادی گرفتن اشكال ندارد، پس اگر یك من برنج بفروشد و دو من گندم بگیرد معامله صحیح است.
مسأله 2085 ـ اگر جنسی را كه می فروشد و عوضی را كه می گیرد از یك چیز عمل آمده باشد، باید در معامله زیادی نگیرد، پس اگر یك من روغن گوسفند بفروشد و در عوض آن یك من و نیم پنیر گوسفند بگیرد، ربا و حرام است.
مسأله 2086 ـ جو و گندم در ربا یك جنس حساب می شود، پس اگر یك من گندم بدهد و یك من و پنج سیر جو بگیرد ربا و حرام است. و نیز اگر مثلاً ده من جو بخرد كه سر خرمن ده من گندم بدهد، چون جو را نقد گرفته و بعد از مدتی گندم را می دهد، مثل آنست كه زیادی گرفته و حرام می باشد.
مسأله 2087 ـ اگر مسلمان از كافری كه در پناه اسلام نیست ربا بگیرد اشكال ندارد. و نیز پدر و فرزند، و زن و شوهر، می توانند از یكدیگر ربا بگیرند.